Konstytucja grudniowa, będąca zbiorem ustaw regulującym działanie austriackiej części dualistycznej monarchii habsburskiej, została zatwierdzona przez cesarza Franciszka Józefa 21 grudnia 1867 roku – 155 lat temu.

Była efektem kompromisu między władzami austriackimi a politycznymi przedstawicielami Węgier w cesarstwie. Zawierały się w niej akty prawne dotyczące reformy władzy sądowniczej, pełnienia władzy wykonawczej i rządowej, praw obywatelskich oraz reprezentacji państwowej. Określały one zasady podziału kompetencji i uprawnień pomiędzy Austrią i Węgrami, a także sprawy monarchii, które dla obu części państwa były wspólne.

Wśród praw obywatelskich przewidzianych w konstytucji znajdowały się m.in. prawo do wolności osobistej i wyznania, wolność prasy, równość wobec prawa czy nienaruszalność własności. Kluczowe było prawo do używania przez narody monarchii języków narodowych w życiu publicznym oraz oświacie.

Wiązało się to z reformą struktur samorządowych, istniejących od 1861 roku w postaci sejmów krajowych. Odtąd wybory do nich miały być powszechne, bezpośrednie i równe, choć nadal obejmowały one dość wąski zakres kompetencji (kwestie społeczno-kulturowe oraz szkolne). Jednocześnie zapisy dotyczące narodowości były dość nieprecyzyjne, stąd liczne konflikty etniczne, jak chociażby między Polakami i Ukraińcami w Galicji.

Mimo swych niedociągnięć i wad, konstytucja grudniowa czyniła z Austro-Wegier monarchię parlamentarną i bodajże najbardziej liberalne państwo ówczesnej Europy.

Zobacz również: