102 lata temu, 17 grudnia 1920 roku, po ustaniu walk pomiędzy wojskami litewskimi i polskimi na Wileńszczyźnie, pomiędzy Republiką a Litwą Środkową powstał szeroki n 10-12 km pas neutralny.

Wyznaczono go przez komisję kontrolną Ligi Narodów na podstawie zawieszenia broni między stronami pod koniec listopada tego roku. Była to ziemia niczyja, de facto strefa zdemilitaryzowana, gdyż zarówno Litwini jak i Polacy byli zobowiązani wycofać z tego obszaru wszelkie swoje siły zbrojne oraz mieli zakaz stawiania na nim jakichkolwiek umocnień.

Pas ten zaczynał się przy granicy łotewskiej na południe od Dyneburga, biegł na linii Podbrodzie – Olkieniki – Janiszki – Orniany – Jakańce – Deksznia i kończył się na północ od Grodna. Większe miejscowości starano się wykluczyć z jego obrębu, z powodu czego pas nie był jedną prostą linią, lecz miał dość nieregularny bieg. Praktyczne szczegóły tego rozwiązania właściwie pogorszyły jedynie sytuację w regionie.

Porządek w strefie neutralnej miała utrzymywać lokalna milicja, jednak z racji braku jakiekolwiek własnej administracji była ona zupełnie nieskuteczna. Porządek publiczny w zasadzie nie istniał, szerzyły się napady, rabunki, przemyt i niczym nieuregulowany handel, z którego żyła miejscowa ludność.

Po licznych dalszych sporach i negocjacjach, ciągnących się do 1923 roku, wreszcie udało się wyznaczyć linię demarkacyjną pomiędzy obydwoma państwami.

Zobacz również: