Ejszyszki -wyprawa na Wileńszczyznę w ramach akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”

You are currently viewing Ejszyszki -wyprawa na Wileńszczyznę w ramach akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”

W drugiej połowie sierpnia  pracowaliśmy na cmentarzu przy kościele rzymskokatolickim w Ejszyszkach – parafia p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego dzięki,  przychylności i wsparciu księdza proboszcza Tadeusza Matulańca. Zostało oczyszczonych około 25 nagrobków, gdzie przywróciliśmy czytelność polskim literom i znakom, udało się ustalić nazwiska osób oraz daty ich śmierci.

Pomniki nabrały blasku i godnego wglądu. Na tej nekropolii pochowani są sami Polacy. Jest tu wiele prawdziwych zabytków sztuki cmentarnej. Po pracy starliśmy się odwiedzać miejsca piękne i ważne dla historii Polski. Nie mogło Nas nie być w urokliwym Wilnie i zwłaszcza u Matki Boskiej Ostrobramskiej. Po pracy  zwiedzaliśmy również okoliczne dworki Wilkiszkach i Jaszunach.  Jedna z polanek w jaszuńskim parku nazywa się „polanką Juliusza Słowackiego”. Młody Juliusz posadził tu brzozę, a akcja I aktu „Kordiana” rozgrywa się w Jaszunach. Do Jaszun często przyjeżdżał Joachim Lelewel, tutaj powstała idea założenia tzw. „Towarzystwa Szubrawców”. Pałac był miejscem spotkań wybitnej inteligencji. Często w Jaszunach bywał Ignacy Domeyko, młody wówczas znawca minerałów, należący do Filomatów. Dopiero po upadku powstania styczniowego, w 1864 r., gdy klęska zmusiła wielu do ucieczki za granicę, znaczenie Jaszun zaczęło się zmniejszać.

Podczas pobytu w Ejszyszkach opiekował się nami Pan Jan Sienkiewicz, człowiek o wielkiej wiedzy historycznej, którą się z nami dzielił. Szczególnie zaciekawił nas postacią ks. Brzostowskiego , wielkiego Polaka i patrioty. Odwiedziliśmy oczywiście miejsce jego działalności, czyli dawną Republikę Pawłowską , w której  zastąpił  pańszczyznę oczynszowaniem oraz nadał chłopom wolność osobistą. Chłopi utworzyli samorząd gminny, nazywany sejmem. Działalność samorządu opierała się na specjalnie opracowanych przez Brzostowskiego przepisach prawnych i porządkowych, które zostały ogłoszone drukiem w 1771 roku pt. „Ustawy stosujące się do dobrego porządku i powinności osiadłych ludzi w dobrach Pawłowie czyli Mereczu”. Sejm Rzeczypospolitej zatwierdził urzędowo „Rzeczpospolitą Pawłowską” oraz uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Pawłowskiej dnia 4 kwietnia 1791 roku czyli jeszcze przed uchwaleniem Konstytucji maja.

Niestety miejsce pochówku ks. Brzostowskiego nie jest dziś znane .Podczas naszej obecności zostały podjęte rozmowy , które prowadziła dr Magdalena Przysiężna -Pizarska , archeolog  w sprawie ewentualnej ekshumacji szczątków  księdza Pawła Ksawerego Brzostowskiego.   Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego podejmie się zadania, które ma na celu doprowadzenie do odnalezienia miejsca pochówku księdza Brzostowskiego, odnalezieniu grobu oraz podjęcie próby ekshumacji wraz  zbadaniem próbek  DNA. Wszystkie działania poparte również kwerendą archiwalną, mogą zostać zrealizowane z dobrym skutkiem. Pobrane próby  z materiału osteologicznego przy porównaniu z materiały genetycznym członka rodziny, pozwolą nam określić, czy to rzeczywiście jego osoba leży w tym grobie, jakie choroby przechodził, czy posiadał wady genetyczne. Postać księdza Brzostowskiego jest ogromnie ważna w nawiązaniu do historii Polski. Warto upamiętnić go, przenosząc do oznaczonego grobu i stworzyć miejsce, gdzie będzie można go wspominać. Nasz pobyt na Wileńszczyźnie pozostanie w naszych sercach i pamięci , a dzięki zaangażowaniu wielu podmiotów może przyczynimy się do przypomnienia wielkiej postaci kanonika Brzostowskiego.

Dr Magdalena Przysiężna -Pizarska

Helena Masło