30 listopada 1913 roku, 109 lat temu, w Jabłonce (ob. woj. podkarpackie) urodził się Romuald Rajs „Bury” – podoficer Wojska Polskiego, Armii Krajowej oraz oficer Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.

W 1933 roku ukończył Szkołę Podoficerską i trafił do 85 Pułku Strzelców Wileńskich w Nowej Wilejce. Po rozbiciu pułku jego oddział został rozbrojony przez Białorusinów w okolicach Lidy. Od razu zaczął działalność konspiracyjną w ZWZ na terenie okupacji sowieckiej. Po zajęciu Wileńszczyzny przez Niemców uciekł z obozu pracy i werbował nowych ochotników do swojej jednostki, zdobywał broń.

W stopniu podporucznika dowodził kompanią szturmową 3 Wileńskiej Brygady AK. „Bury” osobiście rozstrzelał część z litewskich policjantów wziętych do niewoli po bitwie pod Mikuliszkami za zabicie pięciu AK-owców z jego oddziału. W trakcie akcji „Burza” i operacji „Ostra Brama” wykazał się talentami dowódczymi, jego oddział mimo znacznych strat zachował zdolność bojową.

Nie zaakceptował rozwiązania 5 Wileńskiej Brygady AK „Łupaszki” i kontynuował walkę. Na przełomie 1945 i 1946 roku dokonał pacyfikacji kilku podlaskich wsi zdominowanych przez Białorusinów sympatyzujących z komunistami, co zarzuca mu się jako ludobójstwo i zbrodnię wojenną.

Aresztowany przez MBP pod koniec 1948 roku. Skazany na śmierć i stracony rok później, miejsce jego pochówku do dziś nie jest znane.

Zobacz również: