13 listopada 1904 roku, 118 lat temu, na zjeździe w Warszawie powstał Polski Związek Ludowy – nielegalne stronnictwo chłopskie Królestwa Polskiego.

Ugrupowanie było efektem kształtowania się ruchu postępowych nauczycieli ludowych. Inspiracją była myśl Edwarda Abramowskiego, teoretyka spółdzielczości o poglądach socjalistycznych, był on więc autorem projektu programu Związku.

Za naczelny cel swojej działalności PZL przyjął walkę o przywrócenie autonomii Kongresówki w ramach Imperium Rosyjskiego, nadanie demokratycznych praw obywatelom, a także udzielenie swobód narodowych. Starał się także przyczynić do rozwoju ludowej oświaty i spółdzielczości, co miało osłabić wpływy endeckie na polskiej wsi.

W czasie rewolucji 1905-07 Związek kooperował z PPS-em, co przyczyniało się do jego znacznej radykalizacji – działacze PZL zaczęli słynąć z antycarskich chłopskich demonstracji i strajków szkolnych domagających się wprowadzenia języka polskiego jako urzędowego w szkołach i gminach. Opowiadali się także za wolnością słowa i zgromadzeń oraz powołaniem w Kongresówce sejmu czy wywłaszczeniem „obszarników”.

Polski Związek Ludowy zakończył działanie w roku 1907 roku, gdy większość z jego działaczy została aresztowana przez rosyjską policję. Pozostali skupili się wokół tygodnika ludowego „Zaranie” – pisma o charakterze popularnonaukowym, politycznym i gospodarczym.

Zobacz również: