Był dyktatorem powstania styczniowego mającym za sobą doświadczenie w armii rosyjskiej. Służył w armii generała Paskiewicza tłumiącego powstanie węgierskie, uczestniczył w wojnie krymskiej. Został aresztowany przez Rosjan 10 kwietnia 1864 roku i stracony 5 sierpnia.

Romuald Traugutt urodził się w Szostakowie 16 stycznia 1826 roku. Od strony ojca jego rodzina miała pochodzenie niemieckie – przybyła do Polski w czasach saskich. Pod wpływem swojej babki, Justyny Błockiej, miał głęboko zakorzenione wartości patriotyczne. Od 1845 roku służył w armii rosyjskiej. Był oficerem saperów i brał udział w tłumieniu powstania węgierskiego w roku 1848, a latach 1853-1856 walczył w wojnie krymskiej. Dołączył do powstańców styczniowych w kwietniu 1863 roku, gdy objął dowództwo nad odziałem walczącym w rejonie Kobrynia. W sierpniu otrzymał awans na generała i przeniósł się do Warszawy, pełniąc jednocześnie misję dyplomatyczną do Francji dla Rządu Narodowego.

Romuald Traugutt

Władze powstańcze przeżywały we wrześniu głęboki kryzys spowodowany szeregiem czynników. Nie powiodła się misja dyplomatyczna, był to okres klęsk militarnych i konfliktów wewnętrznych (skutek opozycji „czerwonych”). W październiku, mając poparcie dowódców powstańczych i niektórych funkcjonariuszy organizacji narodowej, zostaje mianowany dyktatorem powstania. Jego dyktatura była tajna, przez współpracowników tytułowany był prezesem lub dyrektorem.

Rosyjska policja w nocy z 10 na 11 kwietnia aresztowała Traugutta. Został wydany przez Artura Goldmana. Najpierw przetrzymywano go na Pawiaku, a później w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Był przesłuchiwany, ale nikogo nie wydał. W lipcu Audytoriat Polowy wydał na niego wyrok, został zdegradowany i skazany na śmierć. 5 sierpnia 1864 roku wykonany został wyrok – przez powieszenie.

Jego śmierć zapoczątkowała swoisty kult dla jego osoby. Mówiono o nim, że był osobą niezłomną i zdolną do nadzludzkich czynów. Legenda Traugutta przetrwała do XX wieku. Jednym z jego zwolenników był Józef Piłsudski. W czasie II wojny światowej jego imię nosiły oddziały Armii Krajowej czy nawet Ludowego Wojska Polskiego.