Oświecony Rzeczypospolitej

Hugo Kołłątaj był jednym z czołowych oświeceniowych polityków i publicystów Rzeczypospolitej. W swoich dziełach poruszał głównie kwestie związane z nauką, oświatą i wychowaniem. Jego prace dotyczące zagadnień społecznych i ustrojowych stanowiły fundament ideowy Konstytucji 3 Maja.

Hugo Kołłątaj urodził się dnia 1 kwietnia 1750 roku na Wołyniu w Dederkałach Wielkich. Wychowywał się w rodzinie średnioszlacheckiej Antoniego herbu Kotwica i Marianny z Mierzeńskich. Był związany z Akademią Krakowską, na której pobierał nauki, a którą za pośrednictwem Komisji Edukacji Narodowej zreformował, a w późniejszym czasie pełnił na niej funkcję rektora. Przeniósł się do Warszawy w roku 1779, gdzie wokół własnej osoby skupił grono publicystów, których ogół określano mianem kuźnicy kołłątajowskiej. Krytykowali oni przestarzałą strukturę ustrojową Rzeczypospolitej i panujące w niej stosunki społeczno-ekonomiczne. Brał udział w obradach Sejmu Wielkiego, był jednym z najaktywniejszych działaczy stronnictwa patriotycznego, współtworzył dzieło Konstytucji 3 Maja. W czasie insurekcji kościuszkowskiej wchodził w skład Rady Najwyższej Narodowej.

Hugo Kołłątaj zmarł w Warszawie w dniu 28 lutego 1812 roku. Ostatnie lata życia spędził w samotności, długo i przewlekle chorując.