Wielki Sejm Wileński zwołany został 4 grudnia 1905 roku, 117 lat temu.

Zaczynająca się pojawiać w drugiej połowie XIX wieku świadomość narodowa wśród Litwinów poskutkowała powstaniem litewskiego ruchu narodowego, przede wszystkim na Wileńszczyźnie i Żmudzi. Znacznym bodźcem do jego pobudzenia była rewolucja w Rosji w 1905 roku oraz wydanie manifestu październikowego przez Mikołaja II. Zapowiadał on przyznanie swobód obywatelskich oraz powszechnych praw wyborczych do nowego parlamentu.

Wobec tego w Wilnie uformował się Wielki Sejm litewskich środowisk narodowych. Posłowie uchwalili wprowadzenie litewskiej autonomii terytorialnej (której stolicą miało być Wilno) i zaczęli wcielać w życie jej postanowienia – na Wileńszczyźnie Litwini zaczęli wybierać własne władze powiatowe, organizować szkoły litewskojęzyczne i przestali płacić podatki.

Reakcja Rosjan była z początku niejednolita, lecz wkrótce wojsko carskie zaprowadziło poprzednie porządki. Część działaczy narodowych i posłów na Sejm została zesłana na Syberię. Nie był to przypadek jednostkowy, w połowie listopada na bardzo podobnej zasadzie w Zagłębiu Dąbrowskim powstała Republika Sławkowska, także zlikwidowana przez władze rosyjskie.

Wielki Sejm Wileński pomógł wyznaczyć kierunek i narrację działania litewskich środowisk narodowych. Nie podburzał też chłopów do buntowania się przeciwko właścicielom ziemskim, tak jak to miało miejsce na sąsiedniej Łotwie, więc władze rosyjskie nieco bardziej przychylnie patrzyły odtąd na Litwinów.

Zobacz również: