Feliks Dzierżyński stanął na czele nowoutworzonej Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem 7 grudnia 1917 roku, 105 lat temu.

Organ ten, mający swoje początki w Komitecie Wojskowo-Rewolucyjnym, został powołany do zaprowadzenia twardą i krwawą ręką porządku w społeczeństwie rosyjskim, targanym wydarzeniami Wielkiej Wojny i zmian władzy w kraju. Czeka, jak skrótowo nazywano Komisję, nominalnie trudniła się tropieniem i rozbijaniem działalności kontrrewolucyjnej sabotującej władzę sowiecką oraz oddawaniem jej sprawców pod sąd w postaci trybunałów rewolucyjnych.

Realny zakres jej władzy w Rosji Sowieckiej był jednak niemalże nieograniczony. Czeka była przedłużeniem woli partii, policją polityczną, sędzią i katem w jednym, każdego mogła uznać za „wroga ludu”. Walczyła z pospolitymi przestępstwami i spekulacją, dokonywała wysiedleni i konfiskat majątku. Utrzymywała także porządek w szeregach dopiero co rodzącej się Armii Czerwonej.

Czekiści byli wykonawcami czerwonego terroru, zaprowadzonego w Rosji jesienią 1918 roku po nieudanym zamachu na Lenina. Na jego podstawie dokonywali zbrodni podczas rosyjskiej wojny domowej i wszystkich konfliktów jej towarzyszących, specjalizowali się w brutalnych torturach fizycznych i psychicznych. Ich wyroki mogły spaść na każdego.

Dzierżyński stał na czele sowieckiej bezpieki (przekształconej w latach 20. w Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny i podporządkowanej ludowemu komisariatowi spraw wewnętrznych) aż do swojej śmierci w 1926 roku.

Zobacz również: